Bij publicaties, op Internet èn op papier, van genealogische publicaties zie je vaak dat het plagiaat monster z’n kop opsteekt. Over genealogie en plagiaat hebben onder andere Cor de Graaf (Gens Nostra 56/2001) en Roelof Vennik al interessante artikels geschreven. In dit artikel wil ik vooral uitleggen hoe stamboomonderzoekers goed onderzoek doen (hopenlijk zonder formalistisch te worden) en om zodoende beschuldigingen van plagiaat te kunnen voorkomen.

Credo

In de CBG publicatie Genealogie en computer; De keuze van een programma (PDF) van februari 2008 kwam ik de volgende zin tegen:

Bronvermelding hoort tot de grondregels van de genealogiebeoefening.

Dit credo zouden naar mijn smaak op alle genealogische websites (inclusief homepage CBG, archieven, verenigingen, stamboomprogrammamakers, enz.), een prominente plaats moeten krijgen.

Waarom bronvermeldingen?

Elizabeth Shown Mills, een Amerikaanse expert op dit vlak, geeft in “Evidence Explained: Citing History Sources from Artifacts to Cyberspace” (zie ook het Genealogisch onderzoekproces) een mooi antwoord:

Het citeren van bronnen maakt ons onderzoek geloofwaardig, helpt ons om vertrouwen te hebben in het onderzoek van anderen en helpt onszelf tijdens de analyse.

Het is dus zowel voor jezelf als stamboomonderzoeker als voor lezer van je onderzoek nuttig! Het gaat hierbij trouwens om alle bronnen (en niet alleen die “niet direct voor de hand liggen” zoals de richtlijnen voor publicatie in van Gens Nostra stelt). De Citation Guide van de Amerikaanse website ProGenealogist (waarom kan ik nooit een relevante Nederlandse website vinden?) geeft de volgende lijst van standaard elementen van een bronvermelding:

Who Author or Agency (if given or known) Credit the creator of the source (identify if editor, compiler, translator, etc.) as on the title page. When it is a government agency, include the jurisdiction (county, state, Federal, etc.)
What Title(s), Edition, Description “Use quotes for articles, chapters, individual web pages,” Italics for Books, Titles of Periodicals, Website titles for conglomerate sites, #th ed. [if needed]
Where Place & Publisher/Provider City, State Abbreviation: {colon} Name of Publisher {of book, of primary website, etc.}
When Date of Record Copyright or publication year, date information accessed, or date information created.
How
(to find)		 Reference & Repository or location List specific page, certificate, entry, dwelling, family, and/or line #s. Report to whom the record references. Note any internal archive reference to specific item or fact. Most importantly, list name of archive, media type, and call number.
Why
(it is useful)		 Remarks (if needed) about the source Use brackets to add remarks like information on the original publication, or translations of the source title, description  or evaluations regarding the source (condition, legibility, knowledge of informant, oddities of the internal arrangement, completeness, etc.)

 

Steekproef bronvermeldingen Genealogie Online

Op Genealogie Online probeer ik auteurs te wijzen op de Genealogisch standaarden en richtlijnen. Maar uit een onlangs gehouden steekproef blijkt dat de bronvermelding nog niet bij alle stamboomonderzoekers alle aandacht krijgt. In de steekproef heb ik een set van 2.000 GEDCOM bestanden (die gepubliceerd staan op Genealogie Online) geanalyseerd door in elk bestand het aantal personen (de “INDI” regels), het aantal families (de “FAM” regels) en het aantal bronnen (de “SOUR” regels) te tellen. Per GEDCOM bestand werd hierna de verhouding berekend tussen het aantal personen plus families enerzijds en het aantal bronnen anderzijds. Alhoewel niet heel wetenschappelijk kan deze verhouding (q=(INDI+FAM)/SOUR) iets roepen over de mate waarin bronvermeldingen zijn gebruikt en daarmee ook de kwaliteit van de publicatie. In totaal bevatte de 2.000 GEDCOM bestanden (6.7231.09 personen en 2.617.506 families) in totaal 2.174.396 bronnenvermeldingen. Hierbij had 12% van de bestanden een q-score van 50%, maar 32% van de bestanden had zelfs 0 bronnen. Conclusie: de bronvermelding verdient meer aandacht! Enkele kanttekeningen moeten bij deze steekproef wel worden geplaatst:

  • De “juiste manier” om een bronvermelding op te nemen in een GEDCOM bestand is via een “SOUR” regel (source). Het kan echter ook zijn dat auteur bronvermeldingen heeft opgenomen in de notities (de “NOTE” regels), dit is niet geteld.
  • Een bron kan ook een verwijzing zijn naar een publicatie van een ander (over het overnemen van gegevens van anderen in het kader van auteursrecht een ander keer meer). Alhoewel dit wel een bronverwijzing is die je moet opnemen is dit wel een bron van lage kwaliteit. Ten gunste van je onderzoek en kwaliteit hiervan wil je zo’n aanknopingspunt altijd onderbouwd zien met een primaire of secundaire bron (zie ook het Genealogisch onderzoekproces). Of, zoals Barbara A. Brown in Herstel van de ethiek (1999) schreef:

Je bewijst je voorouders er geen dienst mee om onnauwkeurige informatie die je terloops hebt gevonden [op internet] voor de eeuwigheid vast te leggen.

Alhoewel dit een steekproef is geweest op publicaties op Genealogie Online denk ik dat ook websites als NGV’s stamboom website, uwstamboomonline.nl en Geneanet soortgelijke cijfers zullen vinden als ze bovenstaande steekproef doen. En alhoewel het Internet het probleem zichtbaarder heeft gemaakt ligt de oorzaak in het feit dat stamboomonderzoek een hobby is waarbij niet iedere stamboomonderzoeker wetenschappelijk te werk gaat.

Stamboomprogramma’s en bronvermeldingen

In de Genealogy Authors’ Software Guide las ik de volgende kijk op bronnen:

Genealogy without sources is mythology. There is no reason to write a book about genealogy if the basis for our conclusions is not stated and backed up by evidence referenced in our source citations. Software vendors are beginning to recognize this.

Bij de Amerikaanse genealogische softwarebouwers is er afgelopen jaar inderdaad veel aandacht voor “source citations” en ook “source citation templates”. Hoe ver zijn de Nederlandse genealogische softwarebouwers hiermee (afdwingen danwel aanmoedigen van bronnen)? Omarm het credo! Voor alle stamboomonderzoekers nog even samengevat:

Bronvermelding hoort tot de grondregels van de genealogiebeoefening. / Genealogie zonder bronnen is mythologie. / Het citeren van bronnen maakt ons onderzoek geloofwaardig, helpt ons om vertrouwen te hebben in het onderzoek van anderen en helpt onszelf tijdens de analyse. / Je bewijst je voorouders er geen dienst mee om onnauwkeurige informatie [van internet] die je terloops hebt gevonden voor de eeuwigheid vast te leggen.