Vanaf 1 mei biedt het innovatieve Archief Eemland de website Het bewaren waard, waarmee het een economische activiteit ontplooit. Alhoewel de overheid cultureel ondernemerschap stimuleert, heb ik – als ondernemer – een dubbel gevoel bij het Amersfoortse initiatief.
Waar is de vernieuwing?
De website Het bewaren waard biedt Amers-foorters de mogelijkheid om hun verzameling (historische) foto’s en andere waardevolle documenten uit de ‘schoenendoos’ online te delen met andere Amersfoorters. Dit concept is niet echt ‘verrassend digitaal’ te noemen. Het online plaatsen van je foto’s kan bijvoorbeeld via de website Flickr, inclusief reageer functionaliteit. 
Een website die meer gericht is op familie- geschiedenis is Familie Archivaris. Ook hier kun je foto’s/scans en verhalen kwijt in een (besloten) digitaal archief. De ‘familie archivaris’ kan familieleden uit nodigen om te participeren in het familiearchief: zij kunnen het familiearchief inzien, vullen met materiaal, verhalen schrijven bij materiaal en commentaar toevoegen! Het door Archief Eemland gehanteerde beeld van de schoenendoos toont grote gelijkenis met het product Shoebox van Ancestry.com. Shoebox is een app voor de smartphone om het materiaal uit de ‘schoenendoos’ in de stamboom te krijgen.
Core business van het archief
Een unique selling point waar Archief Eemland mee schermt is dat het materiaal gelijk veilig bewaard wordt voor de toekomst. En dan worden niet alleen de digitale representaties bedoeld. Tijdens het congres van de Koninklijke Vereniging van Archivarissen in Nederland (KVAN) in 2012 werd het project al gepresenteerd, toen nog onder de werktitel Publieksarchieven.nl. Wat mij van deze presentatie is bijgebleven, is vooral het aspect van het fysiek opslaan van de archieven van particulieren. Bij de presentatie van Het Bewaren Waard komt dit aspect er nog wat bekaaid af. Pas na uitleg over het digitaal krijgen van het materiaal en het delen van het materiaal, wordt er kort melding gemaakt dat er een fysieke schoenendoos aange-vraagd kan worden voor opslag in het nieuwe depot van Archief Eemland. Voorwaarde voor de fysieke opslag van familie-archieven (dat op zich ook al op meerdere plekken mogelijk is, een goede bron hiervoor is http://www.familiearchieven.nl/) is dat het materiaal eerst is ge-upload, beschreven en openbaar moet zijn gemaakt. Deze voorwaarden maakt het opnemen van het materiaal in de collectie van Archief Eemland een stuk gemakkelijker. Hier zit het stukje vernieuwing in.
Financiering van het project
Archief Eemland probeert met deze nieuwe dienst meer historisch Amersfoorts materiaal te acquireren. Hun taak – beheren en vindbaar maken van archieven en collecties – vatten ze met Het bewaren waard ruim op. Alhoewel het concept dus niet heel vernieuwend is heeft Archief Eemland toch vele fondsen kunnen overtuigen om een financiële bijdrage te doen in de ontwikkeling van de nieuwe dienst: Mondriaan Fonds, VSBfonds, Prins Bernard Cultuurfonds, AmersfoortBreed, BNG Cultuurfonds en kfHein Fonds.
Archief Eemland gaat commercieel
De aanleiding voor deze blog-posting was het nieuwsbericht dat Het Bewaren Waard het freemium model gaat hanteren. Het freemium model is een populair bedrijfmodel, Genealogie Online en het Stamboom Forum hanteren ook dit model. Het woord freemium is een combinatie de 2 woorden: free (=gratis) en premium (=hoogwaardig). Bij dit model bied je een deel van de dienst/product gratis aan en moeten gebruikers voor extra’s betalen. Het opslaan van foto’s en video’s is bij Het bewaren waard gratis tot 1 GB, daarboven zal er een abonnement genomen moeten worden. Deze vorm van cultureel ondernemen door een publieke instelling doet bij mij vraagtekens rijzen. Ondernemers, die in de meeste gevallen geen beroep kunnen doen op financiële bijdragen van fondsen of subsidies en dus zelf moeten investeren (en risico nemen), zien nu een overheidsorganisatie als concurrent op het toneel verschijnen. Let wel, concurrentie is op zich goed! Het houdt partijen scherp, ze moeten een goed product tegen een goede prijs leveren om klant te krijgen en te behouden. Een culturele instelling als het Archief Eemland kan echter risicoloos (op basis van eigen inbreng, dus publiek geld, en fondsen) een product maken en biedt de basis dan ook nog eens gratis aan. Waar een ondernemer voor bepaalde onder-steuning iemand moet inhuren maakt Archief Eemland een medewerker vrij (dus publiek geld!) om te ondersteunen bij het scannen en uploaden.
Wet Markt en Overheid geeft gedragregels
Sinds 1 juli 2012 is de Wet Markt en Overheid van kracht. Het doel van deze wet is om oneerlijke
concurrentie door overheidsorganisaties met marktpartijen te voorkomen en om zo een gelijkwaardig speelveld te creëren. Het in concurrentie treden met marktpartijen wordt in deze wet als economische activiteit geduid. Als sprake is van economische activi- teiten, dan moeten de integrale kosten van deze producten en diensten worden doorberekend aan de afnemers van deze producten en diensten. Hoe past het freemium model van Het bewaren waard op de Wet Markt en Overheid? De kosten voor de opslagruimte (waar Archief Eemland gewoon een factuur van Picturae voor krijgt) en ontwikkeling, beheer en onderhoud van de dienst (waar Archief Eemland gewoon facturen van Picturae en Zicht Online voor ontvangt) worden niet doorberekend aan de klanten. Vanuit de publieke taak kan een archief een deel van de diensten gratis aanbieden, aan andere diensten hangt een prijskaartje. Maar met Het bewaren waard en de keuze voor freemium wordt er een markt betreden, waar voor een overheids-organisatie gedragsregels gelden.
