Veel archiefinstellingen hebben een verzameling van beeldmateriaal. Veel archiefinstellingen zijn aan het digitaliseren en nemen daarin ook deze beeldcollecties mee zodat deze op Internet zijn te raadplegen door u en mij. En hier lopen archiefinstellingen tegen het auteursrecht aan en hard ook!
Recht om te publiceren ligt bij auteur
In 2015 daagde fotograaf Kors van Bennekom het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam voor de rechter. Het IISG had zonder toestemming 221 foto’s van de fotograaf opgenomen in haar beeldbank, op klein formaat en in lage kwaliteit, met volledige naams- en bronvermelding. De rechtbank oordeelde in het voordeel van de fotograaf: het IISG mag de foto’s niet online beschikbaar mag stellen omdat hiermee het auteursrecht wordt geschonden.
In april 2018 is Erfgoed Leiden door de kantonrechter in het ongelijk gesteld bij een claim over auteursrechten. Erfgoed Leiden had volgens de kantonrechter zonder toestemming 25 foto’s via haar online beeldbank publiek toegankelijk gemaakt. De eisende partij, een uitgeverij uit Rotterdam, claimde het auteursrecht op 25 afbeeldingen, afkomstig van prentbriefkaarten. In totaal draaide de zaak om 25 foto’s, waar Erfgoed Leiden 75 euro per stuk voor moet betalen, plus proceskosten van ruim 12.500 euro!
Zonder in de juridische details te duiken: het auteursrecht op creatieve werken geldt tot 70 jaar na het overlijden van de maker, dit gaat over op de erven, ook kan (een deel van) het auteursrecht zijn overgedragen aan een uitgeverij.
Op zoek naar rechthebbenden
Wil een archiefinstelling dus beelden (foto’s, bladmuziek, prenten, enz.) op haar website tonen dan dient onderzocht te worden – bij elk beeld – hoe het met de auteursrechten zit. De archiefinstelling wil immers geen claim van een rechthebbende ontvangen, er moet dus zekerheid zijn dat het beeld getoond mag worden. Versimpeld moeten vragen beantwoord worden als:
- Wie is de maker?
- Is de maker overleden?
- Zo nee, toestemming aan de maker vragen.
- Zo ja, is de maker meer dan 70 jaar overleden?
- Zo ja, dan rust er geen auteursrecht meer op het werk.
- Zo nee, toestemming aan de erven vragen.
Onlangs kreeg ik een verzoek van het Haags gemeentearchief. Zij hebben 70 foto’s van de fotograaf Wilhelmus Johannes Hendricus Coret (1896-1965) en willen deze graag in hun beeldbank op internet tonen (nu wordt nevenstaande afbeelding getoond). Mij werd gevraagd of ik het archief in contact kon brengen met de nakomelingen van deze fotograaf.
Even tussendoor: wellicht heeft u zich afgevraagd waarom er geen logo van de gemeente Den Haag staat in bovenstaande paragraaf. Helaas, ook op dit gemeente logo zit auteursrecht en mag je niet zo maar gebruiken.
De kinderen van W.J.H. (Willem) Coret zijn alle overleden, de zoektocht gaat dan verder naar de kleinkinderen. Van sommige van de kleinkinderen heb ik als genealoog in ieder geval de namen. Sommige van deze kleinkinderen zijn actief op Twitter. Op deze wijze heb ik het archief in contact kunnen brengen met één van de kleinkinderen (die het archief graag verder helpt).
Echter, het archief ziet graag dat alle kleinkinderen (=alle rechthebbenden) toestemming geven. De situatie dat iemand bezwaar maakt terwijl diens neef of nicht toestemming heeft gegeven, lijkt moeilijk voorstelbaar maar het archief wil claims voorkomen. Bijkomende uitdaging is dat de erven vaak geen weet hebben van het auteursrecht dat zij hebben geërfd (gaat automatisch, is geen testament voor nodig). Wat een werk!
Help mee
Achter een wellicht simpel ogende beeldbank zit dus een zeer arbeidsintensief proces. Het gebeurt de laatste tijd vaker dat nazaten van een fotograaf contact zoeken omdat ze teleurgesteld zijn dat de foto’s niet te zien zijn. Als u een creatieveling als voorouder heeft, een fotograaf, kunstenaar, muzikant, overweeg dan om deze creatieve werken onderdeel te maken van de familiegeschiedenis. Zijn de werken nog niet digitaal beschikbaar in beeldbanken, help dan archiefinstellingen met het verkrijgen van toestemming voor publicatie.
Tenslotte, publiceert u als genealoog beeldmateriaal dan heeft u ook met het auteursrecht te maken.
Let op met gebruik van andermans werk!
De wet waar deze problemen (van vereiste toestemming tot 70 jaar na overlijden) schiet zijn doel volledig voorbij. Is het een probleem wat de Nederlandse wetgever veroorzaakt heeft, of een internationaal fenomeen? In mijn familie circuleren b.v. veel foto’s waar blijkbaar auteursrecht voor geldt: Op de achterkant staat de naam van de fotograaf (b.v. Ladde, maar er is gebruik gemaakt van een stuk of 10 verschillende fotografen) geprint in een versierd kader met adres enz. (Kalverstraat Amsterdam). En zouden dan (erven van) de personen zelf ook toestemming moeten geven voor publicatie?
Is het vermoeden niet gerechtvaardigd dat de soep veel minder heet gegeten zal worden?