De nieuwe generatie stamboomprogramma’s gaat uit van bewijs

Waarom sluiten stamboomprogramma’s niet aan bij het genealogisch onderzoeksproces?

Genealogisch onderzoek start met het definiëren van onderzoeksdoelen. Vanuit deze doelen bepalen we waar we gaan zoeken, welke archieven we gaan raadplegen. We kunnen dan aan de slag met het vinden van bronnen om op zoek te gaan naar informatie die relevant is of kan zijn. Elk stukje informatie dat we aan een bron ontlenen wordt verantwoord door een nauwkeurige en volledige bronvermelding. Dit maakt ons onderzoek geloofwaardig en controleerbaar. De verzamelde informatie en onderlinge verbanden analyseren we. Hierbij wordt het soort bron waaruit de informatie komt ook in de overweging meegenomen, een akte die we met eigen ogen hebben gezien is van een andere orde dan een stamboom van een andere onderzoeker. Onze interpretatie maakt van de relevante informatie bewijs (direct, indirect of negatief). Als bewijs tegenstrijdig is moeten dit opgelost worden. Pas dan hebben we het bewijs op orde en kunnen de conclusies getrokken worden. Voor dat moment dan, nieuwe informatie kan ons immers weer nopen om alle informatie te analyseren en tegenstrijdigheden op te lossen. Hiervoor hebben we wel alle van bronvermeldingen voorziene stukjes informatie nodig.

Als we kijken naar de huidige generatie stamboomprogramma’s dan valt het op dat deze zich vooral richten op conclusies die je dan van een bronverwijzing kunt voorzien. Oftewel, deze programma’s ondersteunen ons niet echt in het genealogische onderzoeksproces! Deze programma’s zijn gebaseerd op conclusies (conclusion-based), niet op vergaren van bewijzen (evidence-based). De volgende generatie stamboomprogramma’s ondersteunen ons onderzoeksproces hopelijk wel!

Centurial, true evidence-based genealogy software

Centurial is een nieuw Windows programma dat het genealogische onderzoeksproces wel ondersteunt. Het is een Engelstalig programma, gemaakt door een Nederlander: Fouke Boss! Wanneer het programma opent voelt het gelijk anders. Geen invoer schermen voor personen. De belangrijkste eerste taak is het toevoegen van een bron.

Een bron kan van alles zijn. Een boek. Een volkstelling. Een interview met je moeder. Een document dat je op internet hebt gevonden. Een grafsteen. Afhankelijk van het type bron, dat geselecteerd moet worden, wordt er gevraagd de eigenschappen in te vullen van de specifieke bron. Op basis van de waarden die voor de bron zijn ingevoerd, wordt een bronvermelding gemaakt. Dit ondersteunde citaatformaat is in overeenstemming met Evidence Explained van Elizabeth Shown Mills.

Op de website van Centurial wordt, in tekst en met video’s uitgelegd hoe het programma werkt. Nadat een bron is gemaakt kun bestanden aan de bron toevoegen. Een foto die u heeft genomen van de grafsteen, een digitale kopie van een geboorteakte, een screenshot van de website die u heeft gevonden of een audio-opname van een interview.

Vervolgens kunt u de informatie uit de bron halen door een relatiediagram te maken met alle personen die in de bron worden vermeld. Voor elke persoon en voor elke relatie worden de beweringen geëxtraheerd die de bron ons te bieden heeft. Voor personen omvat dit familienaam, voornamen, bijnamen, geslacht, geboortedatum en -plaats, data van overlijden, enzovoort.

In deze fase is het cruciaal dat u niet meer en niet minder dan de exacte informatie uit de bron extraheert. Op deze manier kan elk bewijsstuk teruggevoerd worden naar zijn oorspronkelijke bron.

Nadat alle informatie aan de bron is onttrokken kan deze gecorreleerd worden met de informatie van alle andere bronnen die al in het onderzoeksproject aanwezig zijn. Op deze manier wordt een grotere stamboom gemaakt door persoons- en relatie-informatie uit verschillende bronnen te combineren in de hypothetische personen en relaties waarvan u dacht dat ze ooit bestonden.

Centurial biedt een algoritme voor het automatisch correleren van de informatie in hypothesen. Correlatie hoeft dan alleen handmatig te worden verbeterd als dat nodig is. Correlaties zijn nooit definitief en kunnen te allen tijde later worden gewijzigd, herschikt of volledig worden verwijderd wanneer nieuwe informatie wordt ontdekt.

Als de informatie eenmaal is gekoppeld aan hypothetische personen en relaties, wordt het bewijs. Centurial biedt een weergave van persoonsinformatie, waarin alle bewijsmateriaal van alle bronnen voor een persoon kan worden bekeken. In deze weergave worden voor elk feit een of meer conclusies weergegeven: achternaam, voornaam, geboorte- en overlijdensdatum, enzovoort. Elke conclusie is gebaseerd op het beschikbare bewijs, zelfs als het bewijs tegenstrijdig is.

Natuurlijk is deze weergave niet anders dan een persoonsblad in traditionele, op conclusie gebaseerde genealogie programma’s. Het belangrijkste verschil is dat binnen Centurial geen van de conclusies direct kan worden bewerkt; alle conclusies zijn ontleend aan het beschikbare bewijsmateriaal!

Dus alle conclusies worden getrokken uit het beschikbare bewijsmateriaal en kunnen daarom niet rechtstreeks worden bewerkt. Maar het bewijsmateriaal kan wel beoordeeld worden. Hiervoor biedt Centurial de analysedialoog voor elk feit (familienaam, geboortedatum, enzovoort).

In het analysedialoogvenster wordt alle bewijsmateriaal met betrekking tot het feit (de onderzoeksvraag) getoond, samen met de bron, bronclassificatie (oorspronkelijk, afgeleid of geschreven), claimclassificatie (primair, secundair of onbekend) en bewijsclassificatie (direct, indirect van negatief).

Alle bewijs kan nu worden beoordeeld. Conflicten tussen bewijsmateriaal kunnen worden opgelost, elk bewijsstuk kan als aannemelijk of niet plausibel worden aangemerkt en er kan een bewijsargument worden verstrekt. Vervolgens zullen de conclusies worden bijgewerkt om deze nieuwe analyse van het bewijsmateriaal weer te geven.

Later, wanneer nieuw, gerelateerd bewijsmateriaal wordt gevonden, zal Centurial de analyse markeren voor beoordeling, en u uitnodigen om al het bewijsmateriaal opnieuw te evalueren.

En nu…

Centurial is een volwaardig stamboomprogramma waar u nu al mee van start kunt gaan. De eerste stap: naar de download pagina. Omdat de manier van werken anders is dan de eerste generatie stamboomprogramma’s is het even wennen… Maar het went snel, omdat het programma aansluit op de wijze waarop genealogisch onderzoek wordt uitgevoerd.

Sommige functies zijn er nog niet, zoals bijvoorbeeld rapportages en een takenlijst. Maar het exporteren naar GEDCOM is mogelijk, dus publicatie op Genealogie Online is slechts een kleine stap.

Waar ook aan wordt gewerkt is het herkennen van personen, relaties en broninformatie op websites die dit op een geautomatiseerde wijze mogelijk maken, waaronder stamboomwebsites als Genealogie Online en archiefbronnenwebsites als FamilySearch en Open Archieven. In de nabije toekomst zult u in uw webbrowser een Centurial knop hebben, als u daar op klikt wordt de informatie van de betreffende pagina in uw browser gelezen en in Centurial geplaatst. Op deze wijze wordt het werken met bron materiaal makkelijker.